Главная » 2010 » Ноябрь » 30 » Навоий вилоят "Она ва бола скрининги" маркази хакида
22:08 Навоий вилоят "Она ва бола скрининги" маркази хакида | |
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 01.04.2008 йилдаги 140-сонли қарори билан қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси «Она ва бола скрининги» Давлат дастурини бажариш мақсадида ҳамда ҳомиладор аёллар ва чақалоқларни мажбурий оммавий текширув (скрининг) йули билан наслий касалликлар ва ривожланишнинг туғма нуқсонларини мумкин қадар эрта аниқловчи давлат тизимини ташкил этиш мақсадида ҳамда Ўзбекистон Республикаси Соғликни Сақлаш Вазирлиги» Соғлом авлод учун» Ҳукуматга қарашли бўлмаган ҳалқаро хайрия жамғармасининг биргаликдаги 1998 йил 7 июлдаги 334/117 – сонли «Ўзбекистон Республикасида келажакда тиббий-генетик хизматнинг ривожлантириш туғрисидаги» буйруғига асосан жойларда Скрининг марказлари ташкил этилди. Жумладан Навоий вилоят «Она ва бола скрининги» маркази 2005 йил 15 июлдан ўз фаолиятини бошлади.
Ушбу скрининг маркази Республикамизда она ва бола саломатлигини яхшилаш, соғлом авлодни шакллантириш, пировардида миллатни келажагини, соглом авлод буюк келажак яратишни мухим шартидир. Скрининг марказлар фаолиятини янада ривожлантириш максадида согликни саклаш вазирлигининг №892 карори республикамизда соглом авлодни шакллантиришга каратилган давлатимизнинг яна мухим кадами хисобланади.
Скрининг сузи инглизча screening «оммавий саралаш» маъносини билдириб, махсус текширув усулларини уз ичига олувчи умумий тушунча булиб, медицина, биохимия ва бизнес сохасида кенг таркалган атама хисобланади. Тиббиёт сохасида скрининг атамаси ахолини катта гурухлари орасида маълум бир тугма ривожланиш нуксонларига ва бошка патологияларга хавф булган гурухларни оддий ва хавфсиз текширув усули хисобланади.
Хозирги вактда скрининг маркази асосан 3 йуналишда фаолият олиб боради.
1. Неонатал (янги тугилган чакалоклар) скрининг текшируви. Ушбу йуналиш вилоят буйича тугилган чакалокларни 100% Тугма гипотиреоз ва Фенилкетонурия касалликларига тулик текширув утказилади. Бу касалликларга текширув етук тугилган чакалокларда тугилгандан 3-4 кун, чала тугилган чакалокларда тугилгандан сунг 7-14 кун тавончасидан олинган бир томчи кон махсус фильтр когозга олинади ва скрининг марказига юборилади.
2. Пренатал (тугрукка кадар) скрининг текшируви. Ушбу йуналиш комплекс текширувларни уз ичига олиб асосий вазифаси тугма ривожланиш нуксонига хавф булган гурухдаги хомиладор аёлларни аниклашдан иборат.
3. Тиббий-генетик маслахат. Бу йуналиш тугма ривожланиш нуксони, ирсий касаллик билан тугилган болалари бор оилаларга тиббий маслахатлар беради.
Пренатал скрининг текшируви асосан ультратовуш ва биохимик тахлилларни уз ичига олади. Неонатал скрининг текшируви чакалокларда бир нечта ирсий касалликларни аниклаш учун кулланилади. Чакалокларни неонатал скрининг текширувлари дастлаб 1962 йилда АКШ да Массачусетс штатида Роберт МакКриди томондан йулга куйилди. Неонатал скрининг текшируви карийб бутун дунёда кенг таркалган булиб, Японияда 10 тадан ортик касалликка, Узбекистонда Тугма гипотиреоз, Фенилкетонурия касалликларига оммавий Галактоземия ва Муковисцидоз касалликларига селектив текширувлар утказилади.
Фенилкетонурия касаллиги ирсий касаллик хисобланиб, унинг асосида ирсий фенилаланингидроксилаза (ФАГ) ферменти етишмовчилиги сабаб булади, бунинг натижасида фенилаланин аминокислота алмашинуви бузилади, конда ва сийдикда ушбу аминокислота ва унинг метаболитлари кескин ошиб кетади. Ушбу алмашинув махсулотлар асосан бош мияга кучли токсик таъсир килиб мияда неврологик узгаришларни,болаларда аклий ва жисмоний ривожланишдан оркада колишга сабаб булади. Фенилкетонурия касаллигининг учраш частотаси хар бир 10000 тирик тугилган чакалокка 1 тани ташкил килади. Скрининг марказида аникланган ушбу касалликда даволашни узига хос хусусияти, махсус фенилаланин аминокислотадан холи озиклантирувчи овкат берилади. Касалликнинг огирлик даражасига караб уртача 10 ёшгача тарзда олиб борилади. Касалликни канча эрта аниблаб даволаш шунча тез бошланса хеч кандай касаллик белгилари пайдо булмайди, болада тенгдошларидан оркада колиши кузатилмайди.
Тугма гипотиреоз касаллиги калконсимон безни нотугри жойлашганлиги ёки йуклиги, тиреоид гормонларнинг биосинтези бузилиши, рецепторлар дефекти, бундан ташкари колконсимон хужайра рецепторларининг тиреотроп гормонларга сезгирлигининг бузилиши натижасида келиб чикади.шуни алохида таъкидлаб утиш керакки ушбу калконсимон гормонлари организмнинг барча мода алмашинувларига таъсир курсатади. Гормон етишмовчилигида мода алмашинуви бузилишларининг барча белгилари, аклий ва жисмоний ривожланишдан оркада колиш, психик узгаришлар кузатилади. Касалликнинг учраш частотаси 3000-4000 та чакалокка 1 та тугри келади.Касалликнинг даволашни узига хос тамони калконсимон без гормонларини урнини тулдирувчи тироксин билан олиб борилади. Уз вактида бошланган даво чоралари болаарда саломатлигининг гарови хисобланади. Скрининг марказида ушбу касалликни аниклаш ва даволаш огир касалликнинг оддий хал килувчи давоси хисобланади.
Скрининг марказининг ишлаш тартиби куйидагича олиб борилади:
Пренатал скрининг текшируви уз ичига биохимик текширувларни, ультртовуш текширувларни, кардиотокография текширувини, хорион ворсинкаларидан биопсия олишни, амниоцентез текширувини, конда эркин эстриол, АФП ва ХГ гормонлар микдорини аниклашни уз ичига олади. Хомиладор аёллар учун пренатал текширувлари мутлока зарарсиз деб булмайди, чунки хар бир текширувлар хомила учун хам, хомила учун хам хавфни келтириб чикариши мумкин. Шунинг учун пренатал текширувни кайси турини тавсия этилаётганда тиббиёт ходимлари аник йуналишни белгилаб олишлари шарт. Купчилик тугма ривожланиш нуксонлари ва ирсий касалликлар тухум хужайра уругланаётган пайтда ёки хомиладорликни эрта муддатларида пайдо булиши аникланган. Пренатал скрининг текширувларида Даун синдроми, Эдварс синдроми, нерв найчаси дефекти, орка мия чурраси каби нуксонлар аникланади.
Скрининг марказида пренатал скрининг текшируви учун ультратовуш ва биохимик маркёрларга текширувлар утказилади. Ультратовуш текширувига хомиладор аёллар 9-11 хафталикда, 14-20 хафталикда ва 24-26 хафталикда текширув утказилади. Биохимик текширув учун хомиладор аёллардан 14-20 хафталикда кон топширади, энг оптимал давр 16 хафталик хисобланади. Альфа-фетопротеин(АФП, a-Fetoprotein) нима ?
Альфа-фетопротеин(АФП, a-Fetoprotein) хомиладорлик вактида хомила холатини белгиловчи энг асосий маркерлардан бири хисобланади. Онкология сохасида жигарни бирламчи раки ва уругдонлар несеминатоз ракини аниклаш маркерлари хисобланади. АФП специфик феталь а-глобулин булиб асосан хомила плазмасини асосий кисмини ташкил килади. Дастлаб АФП сариклик копчасида, хомила ривожланишининг 5 чи хафтасидан бошлаб хомила жигарида, ошкозон –ичак тизимида синтезлана бошланади. АФП тузилиши жихатдан альбуминга жуда ухшайди ва организмда хам альбумин билан бир функцияларни бажаради: Хомила кони онкотик босимини ушлаб туради; Хомилани она томондан буладиган хар хил иммун агрессив хужумлардан саклайди; Она конидаги хар-хи гормонлар ва бошка гормонлар билан мода алмашинувни таъминлайди. Хомила конида АФП микдорининг ошгани сари она конида хам ушбу гормоннинг ошиши кузатилади. Она конига ушбу оксил плацента ва амнион суюклиги оркали утади. АФП нинг узаро алмашинуви хомила ошкозон- ичак тизими,жига рва буйраклар холатига боглик булиб, хомиладан амнион суюклигига, ундан она конига сурилади. Альфа-фетопротеин(АФП, a-Fetoprotein) хомила холатини белгиовчи носпецифик маркер хисобланади. Хомила ривожланишидаги нуксонлар(нерв найчаси очик дефектларида, анэнцефалияда ва умурткалар очиклик дефектида) плазмадан амнион суюклигига ва у ердан она конига утиш кучаяди. Хромосома касалликларида айникса Даун синдромида( 21 чи хромосомани трисомия булиши) АФП микдорининг камайиши кузатилади. Альфа-фетопротеин(АФП, a-Fetoprotein) ни абсолют микдори канака ишлатиладиган реактивга, мамлакатга ва ахолии яшайдиган иклим шароитига боглик. Ушбу холатларни бутун дунё буйича ягона система медианага (медиана-нормал кечаётган хомиладорликда хомила муддати ва ёшга боглик холда микдорининг узгаришлари уртача курсаткичи) ва МоМ (multiples of median= кискача медиане)га боглик.АФП ни нормал микдори хар кандай диагностик муддатларда 0,5-2,5 МоМ.
Альфа-фетопротеин(АФП, a-Fetoprotein) ни аниклашга курсатмалар:
Хромосома касалликлари (даун синдроми) дигностика учун. АФП микдорининг ошиши (2-3 марта ошиши):
АФП микдорини пасайиши:
Бундан ташкари скрининг марказида Альфа-фетопротеин(АФП, a-Fetoprotein) билан бир вактда Хорионик гонодотропин ва курсатма асосида эстриол гормонларга текширув утказилади.
Хорионик гонадотропин (ХГЧ, бета-ХГЧ, Human Chorionic gonadotropin, HCG) Хорионик гонадотропин (ХГЧ, бета-ХГЧ, Human Chorionic gonadotropin, HCG) молекуляр массаси 46кДа атрофида булиб асосан плацента синтицио-трофобластида хосил булади. Ушбу гормон иккита суб бирликдан иборат: альфа ва бета. Альфа кисми барча гипофиз гормонлари (ТТГ, ФСГ ва ЛГ) катори бир хил тузилишга эга. Бета кисми (β-ХГЧ) иммунофермент тахлил ёрдамида аникланади ва ушбу гормон учун уникал характерга эга. Хорионик гонадотропин хомиладорликнинг биринчи триместрида прогестерон ва эстрогенлар синтезланишини таъминлайди, уз навбатида бу гормонлар хомиладорликни саклашда ва тухумдонларда сариклик таначасини ривожланишида ахамияти катта. Хорионик гонадотропин хомила ва она организмида узаро мода алмашинувларини ва гормонал фон ривожланишида ахамияти нихоятда катта. Эркак жинсга хос хомилада тестостерон хосил булишини ва эркакларга хос жинсий белгилар ривожланишига сабаб булади.
Хорионик гонадотропин (ХГЧ, бета-ХГЧ, Human Chorionic gonadotropin, HCG) ни текширишга курсатмалар:
1 Аменорея;
2 Хомиладорликни эрта аниклаш;
3 Эктопик хомиладорликка шубха булганда;
4 Хомиладорлик тухтатишни тула оперативлигини бахолаш;
5 Хомиладорликни динамикасини кузатиш;
6 Хомила тушишига ва ривожланмай колган хомиладорликка шубха булганда;
6 Трофобластик касалликлар (хорионэпителиома,елбугоз) ташхиси учун;
7Пренатал диагностикада ( АФП ва богланмаган эстриол билан биргаликда куйиладиган тест таркибига киради)
Скрининг марказида хорионик гонодотропинни аниклаш пренатал диагностиканинг мухим таркибий кисми хисобланади.
Хорионик гонодотропин микдорини куйидаги патологияларда ошади:
( норма = 0,5 – 2,5 МоМ)
Хорионик гонодотропин микдорини куйидаги патологияларда камаяди: ( норма = 0,5 – 2,5 МоМ)
Богланмаган эстриол (Е3, Estriol free) стероид гормон булиб, плацентада, хомила жигарида хосил булади. Ушбу гормон бир канча функцияларни бажаради, фето-плацентар комплекс етишмовчиликни яккол курсатувчи маркер хисобланади.
Эстриол ни текширишга тавсиялар:
Эстриол микдорининг ошиши: ( норма = 0,5 – 2,5 МоМ)
Эстриол микдорининг камайиши: ( норма = 0,5 – 2,5 МоМ)
Скрининг марказида богланмаган эстриол микдорини аниклаш пренатал диагностиканинг мухим таркибий кисми хисобланади.
Тиббий –генетик маслахат куйидаги йуналишларда иш олиб боради:
Тиббий – генетик маслахатга курсатмалар:
Скрининг марказида замонавий тиббий аппаратлар билан жихозланган лаборатория фаолият олиб боради. Ушбу лабораторияда клиник, биохимик, имунологик ва ИФА тахлиллар бажарилади. Ушбу тахлиллар барчаси махсус компьютерлаштирилган дастур асосида олиб борилади. Скрининг марказида олиб борилаёган тахлиллар, текширувлар ва тиббий маслахатлар бепул! Прикрепления: Картинка 1 | |
|
Всего комментариев: 33 | 1 2 3 4 » | ||||||||||
| |||||||||||
1-10 11-20 21-30 31-33 | |||||||||||